Cambodja: het land met de vele gezichten

In mijn hoofd schreeuw ik het uit, maar geluid komt er niet over mijn lippen. Iemand? Weet iemand wat er in dit land gebeurd is? Mijn vader wel, die weet altijd alles. Maar waarom wist ik het niet..?

Drie landen heb ik tot nu toe bezocht; Thailand, Laos en Cambodja. Ook al zijn het buurlanden, ze lijken niet op elkaar. Oke, in alle drie hebben ze overheerlijke fruitshakes, noodlesoep, serene monniken, buigen ze uit beleefdheid en accepteren ze de gekke gewoontes van al die toeristen, maar de verschillen zijn ook duidelijk te zien. Thailand is al ver ontwikkeld, Laos houdt zichzelf authentiek en Cambodja.. Cambodja lijkt terug te verlangen naar de tijd van Angkor Wat, toen zij het welvarendste land van Azië was. Als ik moet kiezen en zelfs als ik niet hoef te kiezen, kan ik zeggen dat dit laatste land mijn hart heeft gestolen.

Alles heeft te maken met ervaringen. Ervaringen en ontmoetingen. Een meisje wat ik in Bangkok leerde kennen, vertelde over Phnom Penh alsof het een criminele stad was. Bij de grens was ze opgelicht, in de stad haar tas gestolen en de mensen waren onvriendelijk. Of ik nu wilde of niet, daar liet ik me door beïnvloeden en hoewel ik nog nooit in Cambodja geweest was 'vreesde' ik die grote hoofdstad. Maar positieve ontmoetingen kunnen alles omdraaien, als een blad in de wind.

"We can get you a tuktuk if you want to see the killing fields". De receptionist van ons hotel is erg vriendelijk en begint al gelijk over 'discount', speciaal voor ons. Hij glimlacht hierbij breed en legt daarna uit dat de tuktuk je de hele dag vervoert en dat je zolang in het museum mag blijven als je wilt, de tuktuk wacht dan buiten. Zoals altijd bedanken we hem voor alle info, maar boeken we nog niks. Het is goed om even verder rond te vragen. Buiten ons hotel staan de tuktuk chauffeurs al te wachten. Zij zijn de gelukkigen, gekoppeld aan een hotel hebben ze vaker werk dan diegene die buiten op straat werken. "If you want to arrange a tuktukdriver by yourself, make sure that he has a license!" benadrukt de receptionist ons nog, "otherwise they charge extra or steal your bag or something". In mijn hoofd hoor ik het meisje uit Bangkok weer spreken, maar dit schud ik van me af. Waar ik ook ga: supermarkt, eet kraampje, op straat, de schoonmaakster, iedereen is aardig en heeft een permanente glimlach op zijn gezicht.

Als we 's avond na ons avondeten terug naar het hotel lopen, besluiten we op straat te vragen hoeveel het kost om de hele dag een privé tuktukchauffeur te hebben. Op elke straathoek staan minsten 3 chauffeurs die je om de beurt na roepen: "Miss, tuktuk? No? Maybe tomorrow?". Keuze genoeg dus. Een vriendelijk uitziende jongeman, die ons verlegen vraagt of we met hem mee willen rijden is uiteindelijk de gelukkige. "20$" zegt hij. "No, our hotel says $15 so then we go there" zeg ik en Daisy knikt me toe. Het is een keiharde leugen, want het hotel rekende $18, maar dat hoeft hij niet te weten. "Okay, tomorrow 8 am, for 15$?" "Yes". We geven hem een briefje met onze namen, ons hotel en nogmaals de vertrektijd. Hebben we dat even goed voor elkaar! De volgende ochtend staat onze chauffeur precies op tijd voor ons hotel en net als we de deur uit willen stappen, roept de receptionist ons. "Did you ask for his license, his license on his shirt, it is a number?" Oh, shit, nee dat hebben we niet. Buiten vraag ik of hij een rijbewijs heeft of kan aantonen dat hij een legale tuktuk'driver' is. Dit kan hij niet, maar hij stamelt wel of we in willen stappen.. hij snapt er niks van. En ik ook niet. De receptionist wil niet naar buiten komen om het te controleren en ik weet eerlijk gezegd niet waar ik naar moet kijken. Een registratienummer op zijn shirt? "Zullen we gewoon instappen?" vraagt Daisy, "hij is er op tijd, en we gaan altijd gewoon in een tuktuk van de straat, wat maakt het nou uit?". Het is besluit is genomen en we stappen in.

2 dingen gaan we bezoeken: Het genocide museum Tuol Sleng, ook wel S-21 genoemd en 'the killingfields'. Van te voren hebben we ons een beetje ingelezen, maar pas als we er zijn dringt de waarheid tot ons door. Dit land met al die vriendelijk glimlachende mensen heeft iets gruwelijks meegemaakt en wij als jonge twintigers wisten er helemaal niks van.

Het begon allemaal met een jongeman, Saloth Sar genaamd. Tussen zijn broers en zussen groeide hij op in een welvarend boeren familie. Erg goed in studeren was hij niet, maar uiteindelijk bemachtigt hij een studiebeurs en vertrekt naar Parijs. In plaats van elektrotechniek te studeren, verwaarloosde hij zijn boeken en richtte zijn aandacht op politiek. Veel van zijn studiegenoten waren communisten en ook hij verliet zich in deze gedachtegangen. Dit was het startpunt om te bedenken hoe hij zijn Cambodja zou redden.

In 1953 wordt Cambodja onafhankelijk van Frankrijk en koning Sihanouk gaat op jacht naar communisten. Saloth Sar duikt onder in de jungle en ontspringt de dans. In het diepste geheim wordt hij secretaris-generaal van de communistische partij Indochina, zijn schuilnaam wordt Pol Pot. Hij bereidt een staatsgreep voor, maar generaal Lon Nol is hem voor. Cambodja die tot nu toe neutraal was gebleven als het om de Vietnamoorlog gaat, betuigt openlijk steun aan Amerika. Het gevolg daarvan is dat nu zowel de afgezette koning Sihanouk als Saloth Sar hem van de troon willen hebben. Als Amerika Cambodja bombardeert om daar het Vietnamese bevrijdingsleger uit elkaar te drijven en velen boeren naar de stad vluchten, is het moment daar. Met steun van de bevolking marcheert de Rode Khmer, het leger van communistische partij Indochina, Phnom Penh binnen. Juichend worden ze onthaald. Maar dan begint de nachtmerrie pas..

Pol Pot, of broeder nummer 1 genoemd, heeft bedacht dat Cambodja een zelfvoorzienende staat moet worden zonder rangen, klassen, geld of religie. Iedereen is hetzelfde en werkt voor hetzelfde. Phnom Penh wordt ontruimd en alle inwoners worden verspreidt over het land naar rurale gebieden verhuist. Om een opstand van de elite te voorkomen, werden alle intellectuelen, 2-taligen of zelfs mensen met een bril, geëxecuteerd. Op het platteland werken de mensen nu meer dan 14 uur per dag en al snel is er voedsel tekort, waardoor veel mensen aan ziektes of uitputting sterven. Als Pol Pot overal spionnen en verraders blijft zien, worden mensen net zolang gemarteld tot ze zeggen dat ze een spion zijn, waarna ze worden omgebracht. "Liever 10 onschuldigen dood dan één schuldige laten lopen".

In 3 jaar, 8 maanden en 20 dagen werd een kwart van de Cambodjaanse bevolking, zo'n 1,7 miljoen mensen, omgebracht.

Wist jij dit? Ik niet, en ik schaam me daar ontzettend voor.

Onze chauffeur blijkt Lina te heten en hij vraagt of we hem willen vertrouwen. In zijn ogen zie je dat het hem pijn doet dat we twijfelden met hem mee te gaan. "We trust you, it is just that our hotelmanager told us..". We voelen ons er rot over. Alles lijkt goed te zijn en na ons bezoek aan de twee musea vraagt hij of we weer terug naar ons hotel willen. "Do you know a good, cheap place to eat?" "Uh... yeah, I take you there". We rijden en rijden en rijden, langs ons hotel en nog wat verder. Als hij eindelijk stopt twijfelen we of we dit stuk weer helemaal terug willen lopen. "Did you eat lunch already? Do you wanna join us? Iets wat verbaast, maar met een knikje schuift hij bij ons aan. We zitten in een typisch Cambodjaans restaurantje. Er staan wat plastic stoelen en het eten ligt in warmhoudschalen in een vitrine. De kokkin staat er bij en als je aanwijst wat je wilt, serveert ze dat met rijst erbij. Op de tafel staat een kan met limonade wat je gewoon mag pakken en iedereen krijgt een glas met ijsblokjes. Wat er precies in de schalen ligt is niet goed te zien en Lina probeert het zo goed mogelijk uit te leggen. Nee, geen lasagne, het is een visschotel en daar in de hoek ligt gedroogde vis en je kan ook kiezen voor wat kip of een curry, maar die is pittig. Ik ga voor kip en Daisy voor de lasagne-achtige substantie. Tijdens het eten komen we erachter dat Lina nog maar 25 jaar oud is en uit een dorpje in de buurt komt, ongeveer een uur rijden. Zijn vader werkt ook als tuktukchauffeur in Phnom Penh. Als het even kan dan stuurt hij geld naar zijn broertje, zusje en moeder en de rest gaat naar zijn studie. "But where do you live?" "In my tuktuk, I have hammock, you know hammock? I sleep." "So where do you wash yourself?" "Bathroom, only 500 Riel (12 cent). This evening 5 I go to school" en hij glimlacht trots. "Sorry my English not so good" zegt hij daarna nog verontschuldigend. 

Al die tuktukschauffeurs die niet aan een hotel gebonden zijn, brengen de nacht door op straat. Op. Straat. Soms verdienen ze niks en soms werken ze een hele dag voor die $15 die wij betalen na afdingen. Het doet me denken aan een massagesalon in Siem Reap waar we vaak naartoe zijn gegaan. De meiden daar vertelden dat ze 12u per dag, 7 dagen per week werken met maar 2 vrije dagen per maand en dat alles voor 80 á 100 dollar per maand.

En toch.. de mensen hier zijn zo vriendelijk. Alsof ze alle boze dingen in de wereld willen weg glimlachen. Misschien is het medelijden, maar ik heb de mensen hier in mijn hart gesloten en heb respect voor de manier waarop zij zichzelf redden in deze harde wereld.

Neem de moeite om de foto's te bekijken, daar laat ik zien wat ik in de musea heb gezien. Let op.. het kan schokkend zijn.